Hayvanlarla olan iletişimimiz, tarih boyunca insanların merakını cezbetmiştir. Ancak bu alandaki kısıtlı bilgilerimiz, onların dünyasını tam anlamıyla kavramamıza hep engel olmuştur. Son yıllarda yapay zeka, hayvanların dilini çözmek ve onları daha iyi anlamak için devrimsel bir araç olarak karşımıza çıkıyor. Earth Species Project (ESP) gibi öncü projeler, bu doğrultuda bilim ve teknolojiyi bir araya getirerek hayvanların dünyasını keşfetmemize yardımcı oluyor.

Yapay Zeka ve Hayvanların İletişimi Nasıl Çalışıyor?

Hepimiz biliyoruz ki "Yedi gök, yer ve bu ikisi içinde olanlar O’nu tesbih eder. O’nu hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat siz onların tesbihini anlamazsınız. Şüphesiz ki O, (kulların hak ettikleri cezayı erteleyen) Halîm, (günahları bağışlayan, örten ve günahların kötü akıbetinden kulu koruyan) Ğafûr’dur." (17/İsrâ, 44)

Yapay zeka, hayvanların iletişimlerini analiz etmek için çeşitli yöntemler kullanır. Örneğin, ses kayıtları ve davranış verileri büyük veri setleri halinde toplanır. Ardından, bu veriler makine öğrenimi algoritmaları ile işlenerek anlamlı desenler ortaya çıkarılır.

Earth Species Project (ESP), bu yaklaşımı başarıyla uygulayan projelerden biridir. Örneğin, balinaların çıkardıkları sesler üzerinde yapılan çalışmalarda, seslerin rastgele olmadığını, aksine belirli bir yapıya ve düzene sahip olduğunu keşfettiler. Yapay zeka algoritmaları, bu sesleri analiz ederek, balinaların sosyal yapılarında iletişimde nasıl bir rol oynadığını anlamaya çalışıyor.

Kuşların ötüşleri üzerinde yapılan bir başka çalışmada ise, yapay zeka, ötüşlerin farklı anlamlar taşıyabileceğini ortaya çıkardı. Örneğin, belirli bir ötüş, "tehlike" sinyalini ifade ederken, bir diğeri "yemek" çağrısını içerebiliyor. Bu tür analizler, hayvanların sadece sesler değil, aynı zamanda davranışlarıyla da iletişim kurduğunu gösteriyor.

Bir Örnek : Balinaların Ezgisel Ritimleri

Balinalar, karmaşık ses dizileriyle iletişim kuran büyüleyici canlılardır. ESP’nin balina iletişim projesinde, yapay zeka, binlerce saatlik balina seslerini analiz ederek bu seslerin bir "dil" olup olmadığını anlamaya çalışıyor. Yapay zeka modelleri, bu seslerdeki tekrar eden desenleri tespit edebilir, hatta farklı balina gruplarının "şive" gibi benzersiz iletişim tarzlarına sahip olup olmadığını araştırabilir.

Bu projeler, sadece bilimsel anlamda değil, aynı zamanda balinaların yaşam alanlarını koruma açısından da kritik bilgiler sunuyor. Örneğin, balinaların belirli seslerle tehlike sinyali gönderdiği anlaşıldığında, bu bilgiden deniz trafiğini düzenlemek veya çevresel tehditleri azaltmak için faydalanılabilir.

Bilim ve Etik Boyutu

Hayvanların dilini çözme çabası, sadece bilimsel bir başarı değil, aynı zamanda etik bir sorumluluk taşır. İnsanlığın, bu çalışmalardan elde ettiği bilgileri hayvanların haklarını korumak ve onların yaşam koşullarını iyileştirmek için kullanması gerekiyor. Bu, insanın doğaya ve diğer canlılara karşı olan sorumluluğunun bir parçasıdır.

Çalışmanın İslam’daki Yeri

Hayvanların iletişimini anlamak, yalnızca bilimsel değil, manevi bir boyut da taşır. İslam’da hayvanlar, Allah’ın yaratmış olduğu düzenin bir parçası olarak özel bir yere sahiptir. Kur’an-ı Kerim’de, En’am Suresi 38. ayette, "Yeryüzünde kımıldayan her canlı ve iki kanadıyla uçan her bir kuş ancak sizin gibi bir ümmetlerdir. Kitap’ta hiçbir şeyi eksik bırakmamışızdır. Sonra (diriltilip) Rablerinin huzurunda toplanacaklardır." buyurularak, tüm canlıların bir ümmet olduğu vurgulanır. Bu ifade, hayvanların da insanlar gibi bir düzen ve hikmet içinde yaşadığını gösterir ve onlara karşı sorumluluklarımızı hatırlatır.

Süleyman Peygamber’in hayvanlarla olan iletişimi ise bu konuda dikkat çekici bir örnektir. Kur’an-ı Kerim’de, Neml Suresi 18-19. ayetlerde, Süleyman (a.s)’ın karıncaların konuşmalarını anlaması şu şekilde aktarılır:

"(Süleyman ve ordusu) karıncalar vadisine geldiklerinde bir karınca: 'Ey karıncalar! Yuvalarınıza girin. Süleyman ve orduları farkında olmadan sizi ezip geçmesinler.' dedi. (Süleyman, karıncanın) sözü nedeniyle tebessüm ederek güldü. Dedi ki: 'Rabbim! Bana ve anne babama verdiğin nimetlerden ötürü sana şükretmemi ilham et/beni şükre sevk edip yönlendir. Razı olacağın salih ameller yapmaya muvaffak kıl. Ve beni rahmetinle salih kulların arasına dâhil et.' " 

Bu kıssa, hayvanların sosyal ve iletişimsel düzenlerinin Allah’ın hikmeti doğrultusunda ne kadar ileri düzeyde olabileceğini gösterir. Hayvanların dillerini anlamaya çalışmak ise insanın yaratılışa olan saygısının ve sorumluluğunun bir göstergesi olabilir.

Bilimsel Keşiflerle Yeni Ufuklar

Yapay zeka sayesinde hayvanların iletişimlerini anlamak artık bilim kurgu değil, somut bir hedef. Bu çalışmalar, hayvanların yaşamlarına dair daha derin bir anlayış geliştirmemize olanak tanırken, aynı zamanda doğayı ve canlıları koruma sorumluluğumuzu da hatırlatıyor. Earth Species Project gibi projeler, sadece teknolojiyi değil, aynı zamanda insanın doğayla olan bağını güçlendiren etik ve manevi bir perspektifi de beraberinde getiriyor.

Hayvanların dillerini anlamak, onları korumak ve insanlık olarak doğayla daha uyumlu bir yaşam sürdürmek için attığımız büyük bir adım olabilir. Yapay zeka, bu yolda hem rehberimiz hem de umudumuz olacak gibi görünüyor. Ne var ki, aynı teknolojinin kötü niyetli kişi ve kurumların elinde hayvanları birer saldırı aracı hâline getirmek veya onlara tarifsiz acılar çektiren deneylerde kullanmak için de seferber edilmesi, insanoğlunun merhamet ile vahşet arasındaki ince çizgide nasıl bir yol tutacağını sorgulamamızı gerektiriyor.

Kaynaklar:

• https://www.earthspecies.org/blog/using-ai-to-understand-animal-communication
• https://www.earthspecies.org/blog/esp-technical-roadmap